Η μυκητίαση στόματος οφείλεται σε διάφορα στελέχη του μύκητα Candida, γι’ αυτό και συνήθως αναφέρεται ως καντιντίαση. Ο μύκητας Candida σαπροφυτεί στο στόμα και το γαστρεντερικό σωλήνα, σε ποσοστό 30% του γενικού πληθυσμού.
Όπως περιγράφει η Στοματολόγος Καθηγήτρια κα Ουρανία Νικολάτου-Γαλίτη, στις μελέτες της [1, 2] τα διάφορα είδη Candida προκαλούν καντιντίαση μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις και κάτω από ειδικές συνθήκες.
Κατά κανόνα, η ανάπτυξη της καντιντίασης στο στόμα, προϋποθέτει την ύπαρξη άλλου υποκειμένου νοσήματος ή κατάστασης, η οποία προδιαθέτει και συμβάλλει στην ανάπτυξη της καντιντιατικής λοίμωξης. Για το λόγο αυτό, η καντιντίαση αναφέρεται ως «η ασθένεια των αρρώστων».
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η εμφάνιση της καντιντίασης στο στόμα μπορεί να αποτελεί την πρώτη εκδήλωση άλλης υποκείμενης ασθένειας. Διάφοροι τοπικοί και γενικοί παράγοντες προάγουν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη καντιντίασης στο στόμα.
Η ξηροστομία, η λήψη αντιβιοτικών ευρέος φάσματος, η τοπική εφαρμογή κορτικοστεροειδών, το κάπνισμα κ.ά. ευνοούν την ανάπτυξη καντιντίασης στο στόμα.
Φάρμακα τα οποία έχουν ως παρενέργεια την ξηροστομία, όπως ηρεμιστικά και αντιυπερτασικά, μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της καντιντίασης.
Επίσης, η συνεχής χρήση των ολικών οδοντοστοιχιών ( και κυρίως της άνω), μη καθαρές οδοντοστοιχίες και οδοντοστοιχίες που δεν εφαρμόζουν καλά και προκαλούν κατακράτηση τροφής και μικροτραυματισμό του βλεννογόνου αποτελούν σημαντικούς προδιαθεσικούς παράγοντες για την ανάπτυξη καντιντίασης στο στόμα.
Στους γενικούς παράγοντες περιλαμβάνονται η μεγάλη ηλικία, η κατάσταση εγκυμοσύνης, ο μη ελεγχόμενος σακχαρώδης διαβήτης, ενδοκρινικές διαταραχές, αναιμίες, τα κακοήθη αιματολογικά νοσήματα, καταστάσεις ανοσοανεπάρκειας και ανοσοκαταστολής, η HIV λοίμωξη/AIDS, η συστηματική χορήγηση κορτικοστεροειδών και άλλων ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση ποικίλων γενικών νοσημάτων κ.ά.
Ο αυξανόμενος πληθυσμός ασθενών που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων , όπως η μεταμόσχευση νεφρού ή μυελού των οστών, αποτελεί άλλη μεγάλη ομάδα με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καντιντίασης.
Ο ασθενής μπορεί να παραπονεθεί για έντονο πόνο και κάψιμο, για κακή γεύση, απότομη εμφάνιση ξηροστομίας, δυσκαταποσία. Γενικά, τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη μορφή και τη βαρύτητα της μυκητίασης.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η καντιντίαση δεν εμφανίζει καθόλου συμπτώματα και αποτελεί κλινική παρατήρηση κατά την οδοντιατρική εξέταση.
Η καντιντίαση μπορεί να εμφανιστεί με ερυθρότητα (ερυθηματώδης καντιντίαση), κυρίως στην υπερώα και τη γλώσσα. Η γλώσσα φαίνεται λεία και έντονα ερυθρή. Χαρακτηριστικά είναι η οξεία ερυθηματώδης καντιντίαση, μετά τη λήψη αντιβιοτικών ευρέος φάσματος, η οποία χαρακτηρίζεται από λεία, εξέρυθρη και επώδυνη γλώσσα [ΕΙΚΟΝΑ 1].
Η ψευδομεμβρρανώδης καντιντίαση αποτελεί άλλη σημαντική μορφή καντιντίασης, η οποία χαρακτηρίζεται από λευκές ή υποκίτρινες ψευδομεμβράνες. Εμφανίζεται κυρίως σε καταστάσεις βαρύτερης ανοσοανεπάρκειας και ανοσοκαταστολής, όπως σε ασθενείς με HIV λοίμωξη/AIDS, σε ασθενείς με νοσήματα του ανοσοποιητικού συστήματος, που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτική αγωγή (πχ κορτιζόνη), σε ασθενείς, που λαμβάνουν ογκολογικές θεραπείες [1,2] κ.α.
Σε ασθενείς με HIV λοίμωξη/AIDS η ψευδομεμβρεανώδης καντιντίαση αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς πρώιμους διαγνωστικούς κλινικούς δείκτες. Στους ασθενείς αυτούς, εάν η καντιντίαση αναγνωριστεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμη διάγνωση της HIV λοίμωξης.
Η συγχειλίτιδα στις γωνίες του στόματος αποτελεί μία ακόμη μορφή καντιντίασης. Εμφανίζεται πολλές φορές μαζί με ερυθηματώδη καντιντίαση. Χαρακτηρίζεται από πόνο κατά τη διάνοιξη του στόματος.
Η καντιντίαση μπορεί να θεραπευτεί με διάφορα τοπικά και συστηματικά αντιμυκητιασικά φάρμακα.
Πέρα όμως από τη «θεραπεία» της καντιντίασης είναι απαραίτητο και εξαιρετικά σημαντικό να διερευνηθεί, ώστε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα και με επιτυχία η τυχόν υποκείμενη ασθένεια που υποκρύπτεται ή ο προδιαθεσικός παράγοντας που έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της καντιντίασης.
ΕΙΚΟΝΑ 1. Λεία, επώδυνη γλώσσα, συμβατή με οξεία ερυθηματώδη καντιντίαση, μετά από λήψη αντιβίωσης.
*Η Στοματολόγος Καθηγήτρια κα Ουρανία Νικολάτου-Γαλίτη είχε τη μεγάλη τιμή να είναι ιδρυτικό μέλος και να συμμετέχει για 2 θητείες στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής Μυκητολογίας, www.hsomm.gr ενώ η άριστη και εποικοδομητική συνεργασία συνεχίζει να παράγει γλυκείς καρπούς!
- Nicolatou-Galitis O et al. Oral candidiasis in head and neck cancer patients receiving radiotherapy with amifostine cytoprotection. Oral Oncology 2003;39:397-401.
- Nicolatou-Galitis et al. Effect of fluconazole antifungal prophylaxis on oral mucositis in head and neck cancer patients receiving radiotherapy. Support Care Cancer 2006;14:44-51.
